මානසික සෞඛ්‍ය යනු අපේ ජීවිතයේ වැදගත් අංගයකි. එහෙත්, ශ්‍රී ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙක් මානසික ගැටලු ගැන කතා කිරීමට බිය වන්නේ සමාජයේ පවතින වැරදි මතවාද සහ මිත්‍යා නිසාය. මෙම ලිපියෙන් අපි එවැනි මිත්‍යා කිහිපයක් හඳුනාගෙන, උදාහරණ සහ පැහැදිලි කිරීම් ඔස්සේ ඒවා බිඳ දැමීමට උත්සාහ කරමු.
මිත්‍යා 1: “මානසික රෝග යනු පිස්සු බවයි”
ශ්‍රී ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙක් මානසික රෝග ගැන කතා කරන්නේ “පිස්සු” යන වචනය භාවිතා කරමිනි. මෙය ඉතා වැරදි සහ අවමාන කිරීමේ අදහසකි. උදාහරණය: සමහරු විෂාදය හෝ OCD ඇති අයව “පිස්සු” ලෙස හඳුන්වනවා, නමුත් මේවා මොළයේ රසායනික ගැටලු හෝ ආතතිය හේතුවෙන් ඇතිවන සාමාන්‍ය තත්ත්වයන් වේ. පැහැදිලි කිරීම: මානසික රෝග යනු විෂාදය, කාංසාව, හෝ ඩිමෙන්ෂියා වැනි තත්ත්වයන් වන අතර, ඒවා ශාරීරික රෝග මෙන්ම ප්‍රතිකාර ලබා ගත හැකි තත්ත්වයන් ය. සත්‍යය: මානසික රෝග යනු මොළයේ ක්‍රියාකාරිත්වයේ ගැටලු වන අතර, ඒවා බොහෝ දෙනෙකුට ඇති විය හැකිය.
මිත්‍යා 2: “මානසික ගැටලු ඇත්තේ දුර්වල චරිත ඇති අයට පමණයි”
බොහෝ ශ්‍රී ලාංකිකයන් විශ්වාස කරන්නේ මානසික ගැටලු ඇතිවන්නේ “මනස දුර්වල” හෝ “චරිතය දුර්වල” අයට බවයි. උදාහරණය: රැකියාවක් නැතිවීමෙන් පසු විෂාදයට පත් වූ පුද්ගලයෙකුට “ඔබට ශක්තිමත්ව ඉන්න බැරිද?” යැයි ඇසීම. පැහැදිලි කිරීම: මානසික ගැටලු ඇතිවීමට හේතු වන්නේ ජානමය සාධක, මොළයේ රසායනික ගැටලු, හෝ ජීවිතයේ ආතතික සිදුවීම් (උදා: ආදරවන්තයෙකු අහිමිවීම, යුද්ධය). මෙය චරිතයේ දුර්වලතාවක් නොවේ. සත්‍යය: ඕනෑම කෙනෙකුට, ඔවුන් කෙතරම් ශක්තිමත් වුවත්, මානසික ගැටලු ඇති විය හැකිය.
විෂාදය (Depression) ගැන මේ කරුණු දැන සිටියාද?
මිත්‍යා 3: “මානසික රෝග ගැන කතා කිරීම අවමානයකි”
ශ්‍රී ලංකාවේ බොහෝ පවුල්වල මානසික සෞඛ්‍ය ගැන කතා කිරීම “ලැජ්ජාවක්” ලෙස සලකයි. උදාහරණය: කාංසාව ගැන උපදේශකයෙකු හමුවීමට යන අයව “ඔබට ඒක තනියම හදා ගන්න බැරිද?” යැයි පවුලේ අය බැන වදිනවා. පැහැදිලි කිරීම: මානසික ගැටලු ගැන කතා කිරීම යනු ඔබේ ගැටලුව හඳුනාගෙන, එයට විසඳුමක් සෙවීමේ ධෛර්යවන්ත පියවරකි. ශාරීරික රෝගයකට වෛද්‍යවරයෙකු හමුවනවා මෙන්ම, මානසික ගැටලුවකට උපදේශකයෙකු හමුවීම සාමාන්‍ය දෙයකි. සත්‍යය: මානසික ගැටලු ගැන කතා කිරීම ඔබේ ජීවිතය යහපත් කරන ධනාත්මක පියවරකි.
මිත්‍යා 4: “මානසික රෝග සුව කළ නොහැකිය”
බොහෝ දෙනා විශ්වාස කරන්නේ මානසික රෝගවලට ප්‍රතිකාර නැති බවයි. උදාහරණය: OCD ඇති පුද්ගලයෙකුට “මේකට බෙහෙත් නෑ, ඔබට ජීවිත කාලයම මේ විදිහට ඉන්න වෙනවා” යැයි කියනවා. පැහැදිලි කිරීම: බොහෝ මානසික රෝගවලට ඖෂධ, චිත්තවේගී චිකිත්සාව (CBT), හෝ ජීවන රටා වෙනස්කම් තුළින් සුවය ලබා ගත හැකිය. ශ්‍රී ලංකාවේ මනෝවෛද්‍යවරු, උපදේශකයන්, සහ රෝහල්වල මානසික සෞඛ්‍ය සේවා තිබේ. සත්‍යය: නිසි ප්‍රතිකාර ලබා ගැනීමෙන් මානසික රෝග කළමනාකරණය කර ජීවිතය සාමාන්‍ය ලෙස ගත හැකිය.
මනස කළඹන ග්‍රස්ථිය නියුරෝෂියාව (O.C.D)
මිත්‍යා 5: “මානසික ගැටලු ඇත්තේ තරුණයන්ට හෝ වැඩිහිටියන්ට පමණයි”
සමහරු තරුණයන්ට හෝ වැඩිහිටියන්ට පමණක් මානසික ගැටලු ඇතැයි සිතනවා. උදාහරණය: “දරුවන්ට මොන මානසික ගැටලුද?” හෝ “වයසක අයට ඩිමෙන්ෂියා තමයි තියෙන්නේ” යැයි කීම. පැහැදිලි කිරීම: මානසික ගැටලු ඕනෑම වයසක අයෙකුට ඇති විය හැකිය. දරුවන්ට ADHD හෝ කාංසාව, තරුණයන්ට විෂාදය, සහ වැඩිහිටියන්ට ඩිමෙන්ෂියා වැනි තත්ත්වයන් ඇති විය හැකිය. ශ්‍රී ලංකාවේ පාසල්වල දරුවන්ට පවා බිල්ලන්ගෙන් බිය හෝ අධ්‍යාපන පීඩනය නිසා මානසික ගැටලු ඇති වේ. සත්‍යය: මානසික ගැටලු ඕනෑම වයසක, ඕනෑම පුද්ගලයෙකුට ඇති විය හැකිය.
මිත්‍යා 6: “මානසික ගැටලු කාලෙකදි විසඳෙනවා”
බොහෝ ශ්‍රී ලාංකිකයන් විශ්වාස කරන්නේ මානසික ගැටලු නිම වන්නේ “කාලයත් එක්ක” බවයි. උදාහරණය: විෂාදය ඇති අයෙකුට “කල් යද්දි ඔය ගතිය හරියාවි, බලාගෙන ඉන්න” යැයි කියනවා. පැහැදිලි කිරීම: මානසික ගැටලු බොහෝ විට උපකාර නොලැබුණහොත් උත්සන්න විය හැකිය. උදාහරණයක් ලෙස, ප්‍රතිකාර නොලැබුණු විෂාදය දිගුකාලීන ගැටලු ඇති කරයි. ශ්‍රී ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙක් උපදේශනයකින් හෝ ඖෂධවලින් සුවය ලබා ඇත. සත්‍යය: මානසික ගැටලුවලට වෘත්තීය උපකාර ලබා ගැනීමෙන් ඉක්මනින් සුවය ලැබිය හැකිය.
මිත්‍යා බිඳ දැමීමට අපට කළ හැකි දේ
- අවබෝධය වැඩි කරන්න: මානසික සෞඛ්‍ය ගැන ලිපි කියවීම, ප්‍රජා වැඩමුළුවලට සහභාගි වීම, හෝ පාසල්වල මානසික සෞඛ්‍ය අධ්‍යාපනය ප්‍රවර්ධනය කිරීම.
- කතා කරන්න: ඔබේ මානසික ගැටලු ගැන මිතුරන්, පවුල, හෝ උපදේශකයෙකු සමඟ බියකින් තොරව කතා කරන්න.
- සහය වන්න: මානසික ගැටලු ඇති අයට විනිශ්චය කිරීම වෙනුවට සවන් දී, ඔවුන්ට උපකාර ලබා ගැනීමට ධෛර්ය දෙන්න.
- සමාජ මාධ්‍ය භාවිතය: ශ්‍රී ලංකාවේ සමාජ මාධ්‍ය ඔස්සේ මානසික සෞඛ්‍ය ගැන ධනාත්මක පණිවිඩ පතුරවන්න. උදාහරණයක් ලෙස, “මානසික සෞඛ්‍ය ගැන කතා කිරීම ධෛර්යයකි” යන ආකල්පය ප්‍රවර්ධනය කරන්න.
වයසක උදවියට බලපාන ඩිමෙන්ෂියාව ගැන ඔබ දැනුවත්ද?
අවසාන වශයෙන්
මානසික සෞඛ්‍ය යනු අපේ ශාරීරික සෞඛ්‍යය තරම්ම වැදගත්ය. ශ්‍රී ලංකාවේ සමාජය තුළ මිත්‍යා බිඳ දැමීමෙන්, අපට මානසික ගැටලු ඇති අයට උපකාර වන, බියෙන් තොර පරිසරයක් නිර්මාණය කළ හැකිය. ඔබත් ඔබේ ගැටලු ගැන කතා කිරීමට හෝ අන් අයට සවන් දීමට ඉදිරිපත් වන්න. එය ඔබේ ජීවිතයට සහ ඔබ අවට සිටින අයට ලොකු වෙනසක් ගෙන එනු ඇත.
