උදේ පාන්දර හෝ සවස් වන විට තැඹිලි හෝ රතු පැහැති හිරු දැකගත හැකි දසුනකි. Rayleigh scattering නම් සංසිද්ධිය හේතුවෙන් අහස මෙම විචිත්‍ර වර්ණ ලබා ගනී.
සූර්යාලෝකය වර්ණ කිහිපයක එකතුවකි.
අප දකින සූර්යාලෝකය යනු සූර්යයාගෙන් නිකුත් වන විද්‍යුත් චුම්භක විකිරණ වර්ගයකි. දෘශ්‍ය ආලෝකය ලෙස හැඳින්වෙන එය සුදු පැහැයෙන් දිස්වන නමුත් විවිධ තරංග ආයාමයන්ගෙන් යුත් වර්ණවලින් සමන්විත වන අතර දම් පැහැය කෙටිම තරංග ආයාමය සහ දිගම තරංග ආයාමය රතු පැහැයෙන් යුක්ත වේ. ඔබ ප්‍රිස්මයක් හරහා බලන විට හෝ අහසේ දේදුන්නක් දිස්වන විට ඔබට විවිධ වර්ණ දැකිය හැකිය.
පෘථිවි වායුගෝලය
පෘථිවි වායුගෝලය මූලික වශයෙන් වායු අණු වලින් සමන්විත වන අතර ඔක්සිජන් 21% ක් සහ නයිට්‍රජන් 78% ක් පමණ පවතී. මීට අමතරව, වායුගෝලයේ ජල අණු, ජල බිඳිති, අයිස් ස්ඵටික සහ වාෂ්ප වැනි අංශු ද දූවිලි, දූෂක සහ අළු වැනි අංශු ද වායුගෝලයේ දක්නට ලැබේ. එය පෘථිවියට වඩාත් සමීප වන අතර උන්නතාංශය වැඩි වන විට තුනී වේ.
නිල් අහස සහ කහ හිරු
සූර්යාලෝකය නයිට්‍රජන් සහ ඔක්සිජන් වැනි වායු අණුවලට පහර දෙන විට රතු, කහ, තැඹිලි වැනි දිගු තරංග ආයාම ආලෝකය පහසුවෙන් ගමන් කරන අතර නිල් සහ දම් වැනි කෙටි තරංග ආයාමවල ආලෝකය අවශෝෂණය කර සෑම දිශාවකටම විසිරී යයි.
මේ නිසා දවල්ට අහස නිල් පාටයි.
ඔබ දිවා කාලයේදී අහස දෙස බලන විට, මෙම විසිරුණු නිල් සහ දම් ආලෝකය ඔබේ ඇස්වලට ළඟා වේ, කෙසේ වෙතත්, මිනිස් ඇස දම් වර්ණ සංඛ්‍යාතවලට වඩා නිල් වර්ණ සංඛ්‍යාතවලට ප්‍රතිග්‍රාහක වන බැවින් අහස නිල් පැහැයෙන් දිස් වේ.
මෙම සංසිද්ධිය රේලි විසිරීම (Rayleigh scattering) ලෙස හැඳින්වේ. එය නම් කර ඇත්තේ බ්‍රිතාන්‍ය ජාතික භෞතික විද්‍යාඥ ජෝන් විලියම් ස්ට්‍රට් හෙවත් රේලී සාමිවරයාගේ නමිනි. අහස නිල් පැහැ ගැන්වීමට අමතරව හිරු එළිය සුදු වුවත් දිවා කාලයේ සූර්යයා කහ පැහැයෙන් දිස්වන්නේ ද එනිසයි. සූර්යයා ඉහළ අහසේ සිටින විට ආලෝකයට වායුගෝලය හරහා කෙටි දුරක් ගමන් කිරීමට සිදුවේ. මෙයින් අදහස් කරන්නේ බොහෝ කහ, තැඹිලි සහ රතු ආලෝකය වායුගෝලය හරහා ගමන් කරන අතර නිල් සහ දම් ආලෝකය කුඩා ප්‍රමාණයක් විසිරී ආලෝක මිශ්‍රණයෙන් ඉවත් කරනු ලැබේ. එබැවින් පෘථිවියේ සිටින අපට සූර්යයා කහ පැහැයෙන් පෙනේ.
වැඩිදුර කියවන්න – බිම්මල්, වචන 50 ක ශබ්ධකෝෂයක් භාවිතා කරමින් කතා කරනවාලු
සංචාරය කිරීමට වැඩි දුරක්
හිරු බැස යෑමේදී සහ හිරු උදාවේදී, සූර්යයා ක්ෂිතිජයට සමීප වන විට, නිරීක්ෂකයෙකුගේ ඇසට ළඟා වීමට සූර්යාලෝකය වැඩි දුරක් සහ ඝන පරිසරයක් හරහා ගමන් කළ යුතුය.
රේලි විසිරීම හේතුවෙන්, කෙටි තරංග ආයාමවල ආලෝකය – නිල්, දම් සහ කොළ කිහිප වතාවක්ම විසිරී යයි. දිගු තරංග ආයාමයකින් යුත් ආලෝකයන් පමණක් ඉතිරි වේ. ඒ අනුව රතු, තැඹිලි සහ කහ කෙලින්ම නිරීක්ෂකයා වෙත ගමන් කරයි.
නැගී එන සහ බැස යන සූර්යයා රතු, තැඹිලි සහ කහ යන දර්ශනීය වර්ණ ලබා ගැනීමට නැඹුරු වන්නේ එබැවිනි.
දූවිලි හා වායු දූෂණය
හිරු එළිය හරහා ගමන් කළ යුතු වාතයේ ගුණාත්මක භාවය ද හිරු උදාව සහ හිරු බැස යෑමේ වර්ණය කෙරෙහි බලපායි. දූවිලි අංශු සහ දූෂක මගින් අහසේ වර්ණ අඩු කිරීමට මෙන්ම පොළව මත සිටින නිරීක්ෂකයාට ආලෝකය පැමිණීමට බාධා කරයි. මේ නිසා, වාතය දූවිලි හා දූෂකවලින් පිරී ඇති විට අහස රතු සහ කහ අඳුරු පැහැයක් ගනී. නගර සහ නාගරික ප්‍රදේශවල, සාගරයට ඉහළින් සහ කාන්තාරවල හිරු උදාව සහ හිරු බැස යෑම වඩාත් විචිත්‍රවත් හා වර්ණවත් වන්නේ එබැවිනි.
රතු සඳ
චන්ද්‍රග්‍රහණ වලදී සඳට රතු හෝ තැඹිලි පැහැයක් ලබා දීම සඳහා රේලී විසිරීම ද වගකිව යුතුය. පෘථිවි වායුගෝලයේ තත්ත්වය, කුණාටු සහ ගිනිකඳු පිපිරීම් වලින් සිදුවන දූෂණය සහ දූවිලි ප්‍රමාණය ඇතුළුව, සූර්යග්‍රහණය අතරතුර චන්ද්‍රයාගේ රතු පැහැයට බලපෑම් කළ හැකිය.
