මිනිස් ශරීරය යනු ආකර්ෂණීය හා සංකීර්ණ ජෛව යන්ත්‍රයකි. එහි ඇති සෑම අවයවයක්ම යම් කාර්යයක් ඉටු කිරීමට නිර්මාණය වී ඇති බව පෙනුනත්, ඇතැම් අවයව හෝ ව්‍යුහයන් නූතන මිනිසාට එතරම් ප්‍රයෝජනවත් නොවේ. මේවා අවශේෂිත අවයව (vestigial organs) ලෙස හැඳින්වේ. මෙම ලිපියෙන්, අවශේෂිත අවයව යනු කුමක්ද, ඒවායේ පරිණාමික ඉතිහාසය, නූතන මිනිසාට ඒවායේ බලපෑම, සහ ඒවායේ විද්‍යාත්මක වැදගත්කම ගැන විස්තරාත්මකව සාකච්ඡා කරමු.
අන්තර්ගතය
- 1 අවශේෂිත අවයව යනු මොනවාද?
- 2 පරිණාමික ඉතිහාසය
- 2.1 1. චාර්වක දත (Wisdom Teeth)
- 2.2 2. උණ්ඩුකපුච්ඡය (Appendix)
- 2.3 3. කොඳු ඇට පෙළ කෙළවරෙහි අනුත්‍රිකාස්ථිය (Coccyx හෝ Tailbone)
- 2.4 4. හිරිගඩු පිපීම (Goosebumps)
- 2.5 5. පුරුෂ තනපුඩු (Male Nipples)
- 2.6 6. තෙවන ඇසිපිය (Nictitating Membrane හෝ Plica Semilunaris)
- 2.7 7. කන්‍යා චර්මය (Hymen)
- 2.8 8. කන් සෙලවීමේ හැකියාව (Auricular Muscles)
- 3 අවශේෂිත අවයවවල විද්‍යාත්මක වැදගත්කම
- 4 අවශේෂිත අවයව හා ගැටලු
- 5 අවශේෂිත අවයව නොමැති පුද්ගලයින්
- 6 නිගමනය
අවශේෂිත අවයව යනු මොනවාද?
අවශේෂිත අවයව යනු මිනිස් ශරීරයේ හෝ වෙනත් ජීවීන්ගේ ශරීරවල ඇති, අතීතයේ ඔවුන්ගේ මුතුන් මිත්තන්ට තීරණාත්මක කාර්යයන් ඉටු කළ, නමුත් වත්මන් ජීවීන්ට එතරම් ප්‍රයෝජනවත් නොවන ව්‍යුහයන්ය. මෙම අවයව බොහෝ විට කුඩා වූ හෝ ක්‍රියාකාරීත්වය අඩු වූ ආකාරයෙන් පවතින අතර, ඒවා පරිණාමයේ ඉතිරි වූ “සලකුණු” ලෙස සැලකේ. අවශේෂිත අවයව මිනිස් පරිණාමයේ ඉතිහාසය ගැන ඉඟි ලබා දෙන අතර, ඒවා අපගේ මුතුන් මිත්තන්ගේ ජීවන රටාව හා ඔවුන්ගේ ශරීරවල ආකෘතිය ගැන තොරතුරු සපයයි.
පරිණාමික ඉතිහාසය
මිනිස් පරිණාමය යනු මිලියන ගණනක වසර ගණනාවක ක්‍රියාවලියකි. අපගේ මුතුන් මිත්තන්, විශේෂයෙන් Homo erectus හා Homo habilis වැනි ආදි මිනිස් ආකෘතීන්, වෙනස් ජීවන රටාවක් හා පරිසරයක ජීවත් වූහ. ඔවුන්ගේ ශරීර එම පරිසරවලට ගැළපෙන ලෙස විකාශනය විය. නමුත්, ගින්දර භාවිතය, ආහාර සැකසුම් තාක්ෂණය, හා නූතන ජීවන රටාවත් සමඟ මිනිස් ශරීරයේ ඇතැම් ව්‍යුහයන්ගේ අවශ්‍යතාවය අඩු විය. අවශේෂිත අවයව යනු මෙම වෙනස්කම්වල ප්‍රතිඵලයකි.
1. චාර්වක දත (Wisdom Teeth)
තුන්වන චාර්වක දත හෝ සාමාන්‍ය ව්‍යවහාරයේ දී “ඥාන දත” යනු අවශේෂිත අවයව ලෙස සැලකෙන ප්‍රධාන උදාහරණයකි. අපගේ මුතුන් මිත්තන්ට රළු, තන්තුමය ආහාර (මුල්, ඇට, ශාක) ඇඹරීමට විශාල හකු හා අමතර දත් අවශ්‍ය විය. නමුත්, ආහාර පිසීමේ තාක්ෂණය හා මෘදු ආහාරවලට පිවිසීමත් සමඟ හකුවල ප්‍රමාණය කුඩා විය. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, තුන්වන චාර්වක දත බොහෝ දෙනෙකුට නිසි ලෙස මතුවීමට ඉඩක් නැති අතර, ඒවා අවහිර වූ (impacted) තත්ත්වයට පත්වේ. මෙය වේදනාව, ආසාදන, හෝ අනෙකුත් දන්ත ගැටලු ඇති කළ හැකිය. එබැවින්, බොහෝ දන්ත වෛද්‍යවරු ඥාන දත ඉවත් කිරීමට උපදෙස් දෙති.
wisdom teeth යන්නට සිංහලෙන් ඥාන දත යනුවෙන් හැඳින්වීම බහුලව භාවිතා වන යෙදුමකි. ඥාන දත යන යෙදුම භාවිතා වන්නේ, මෙම දත් බොහෝ විට තරුණ වියේදී (වයස අවුරුදු 17-25 අතර) මතුවන බැවින්, එම වයසේදී මිනිසුන් “ප්‍රඥාව” හෝ ඥානය ලබන බවට ඇති මතය මතය නිසා ය.
2. උණ්ඩුකපුච්ඡය (Appendix)
උණ්ඩුකපුච්ඡය යනු අවශේෂිත අවයව ලෙස හඳුනාගත් තවත් ප්‍රධාන ව්‍යුහයකි. එය බඩවැලේ කුඩා, ඇඟිලි හැඩැති කොටසකි. අපගේ ශාකභක්ෂක මුතුන් මිත්තන්ට උණ්ඩුකපුච්ඡය ශාක තන්තු ජීර්ණයට උපකාරී වූ බව විශ්වාස කෙරේ. එහෙත්, නූතන මිනිසාගේ ආහාර රටාව වෙනස් වීමත් සමඟ එහි ක්‍රියාකාරීත්වය අඩු වී ඇත. ඇතැම් පර්යේෂණවලට අනුව, උණ්ඩුකය දැන් බැක්ටීරියා ගබඩාවක් ලෙස යම් භූමිකාවක් ඉටු කළ හැකි වුවත්, එය ඉවත් කිරීමෙන් මිනිස් සෞඛ්‍යයට සැලකිය යුතු බලපෑමක් සිදු නොවේ. එසේම, උණ්ඩුක පුච්ඡ ප්‍රදාහය – ඇපෙන්ඩිසයිටිස් (appendicitis) වැනි තත්ත්වයන් නිසා එය ඉවත් කිරීම බහුලය.
උණ්ඩුකපුච්ඡ ප්‍රදාහය යනු උණ්ඩුකපුච්ඡය ආසාදනය වීමෙන් ඇති වන රෝගී තත්ත්වයකි. මින් වඩා දරුණු නොවූ අවස්ථා ප්‍රතිකාර කිරීමකින් තොරවම සුව වන අතර බොහෝ අවස්ථා වලදී ආසාදනයට ලක් වු උණ්ඩුකපුච්ඡය ශෛල්‍ය කර්මයක් මගින් ඉවත් කිරීම අවශ්‍ය වේ.
3. කොඳු ඇට පෙළ කෙළවරෙහි අනුත්‍රිකාස්ථිය (Coccyx හෝ Tailbone)
කොඳු ඇට පෙළ හෙවත් කශේරුවේ කෙළවරට වන්නට පිහිටා ඇති අනුත්‍රිකාස්ථිය අවශේෂිත අවයව ලෙස සැලකෙන තවත් උදාහරණයකි. එය කශේරුකාවේ පහළ කෙළවරේ ඇති කුඩා, වලිගය හැඩැති ව්‍යුහයකි. අපගේ මුතුන් මිත්තන්ට හෝ වලිග ඇති සතුන්ට මෙම කොටස වලිගයක ආධාරකයක් ලෙස ක්‍රියා කළේය. නමුත්, මිනිස් පරිණාමයත් සමඟ වලිගය අතුරුදන් වූ අතර, එය දැන් ක්‍රියාකාරීත්වය අඩු ව්‍යුහයක් ලෙස පමණක් පවතී. මෙම අවශේෂ යම් තාක් දුරකට මාංශපේශී ඇමිණුම් සඳහා උපකාරී වුවත්, එය නොමැතිව ද ජීවත්වීමට හැකිය.
බහුතරයක් ක්ෂීරපායී සතෙකුගේම ජීවන චක්‍රය තුළ යම් අවධියක වල්ගයක් දකින්නට පිළිවන්. මිනිස් කළලයකත් සංසේචනයෙන් සති 5 ත් 8 ත් අතරතුර නැට්ටක් වැනි යමක් මෝදු වීමට පටන්ගන්නා අතර කළලයේ හා භ්‍රෑණයේ ඉදිරි විකසනය වන විට එය කොඳු ඇට පෙළට එක් වී ක්ෂීණ වී යනවා
4. හිරිගඩු පිපීම (Goosebumps)
arrector pili මාංශපේශී යනු අවශේෂිත අවයව ලෙස සැලකෙන තවත් ව්‍යුහයකි. මෙම කුඩා මාංශපේශී ශීතල, බිය, හෝ උද්දීපනය වැනි තත්ත්වයන් යටතේ සමේ රෝම ඉහිරවීමට හේතු වේ. සාමාන්‍ය ව්‍යවහාරයේ දී මෙය ‘හිරිගඩු පිපීම’ ලෙස හඳුන්වයි. මිනිස් මුතුන් මිත්තන්ට රෝම ඉහිරවීම ශීතලේදී උණුසුම රඳවා ගැනීමට හෝ බියකරු පෙනුමක් ලබා ගැනීමට උපකාරී විය. නමුත්, නූතන මිනිසාගේ රෝම අඩුවීමත් සමඟ මෙම ක්‍රියාකාරිත්වය බොහෝ දුරට ඉවත් වී ඇත.
5. පුරුෂ තනපුඩු (Male Nipples)
පුරුෂ තනපුඩු යනු අවශේෂිත අවයව ලෙස සැලකිය හැකි තවත් උදාහරණයකි. මිනිස් භ්‍රෑණය ලිංගික ලක්ෂණ වෙන් වීමට පෙර, තනපුඩු සෑදෙන අතර, එබැවින් පිරිමින්ට හා ගැහැණුන්ට ඒවා ඇත. ගැහැණුන්ගේ තනපුඩු කිරිදීමට උපකාරී වන අතර, පුරුෂ තනපුඩු බොහෝ දුරට ක්‍රියාකාරීත්වයක් නොමැත. ඒවා පරිණාමිකව මුල් භ්‍රෑණික ව්‍යුහයක ඉතිරිව ඇති ලකුණක් ලෙස සැලකේ. ඇතැම් අවස්ථාවල, පුරුෂ තනපුඩු සංවේදී විය හැකි වුවත්, ඒවායේ ජෛවීය කාර්යයක් එතරම් පැහැදිලි නොවේ.
6. තෙවන ඇසිපිය (Nictitating Membrane හෝ Plica Semilunaris)
තෙවන ඇසිපිය (plica semilunaris) යනු අවශේෂිත අවයව ලෙස සැලකෙන තවත් ව්‍යුහයකි. එය ඇසේ ඇතුළත කෙළවරේ ඇති කුඩා, රෝස පැහැති පටලයකි. සර්පයින්, පක්ෂීන්, හා උභයජීවීන් වැනි සතුන්ට ඇති nictitating membrane යනු ඇස ආරක්ෂා කිරීමට හා තෙත් කිරීමට උපකාරී වන තුනී පටලයකි. මිනිසුන් තුළ, තෙවන ඇසිපිය එහි ක්‍රියාකාරීත්වය බොහෝ දුරට අහිමි වී ඇති, අවශේෂිත ව්‍යුහයකි. එය ඇසේ තෙත් බව යම් තරමකට රඳවා ගැනීමට උපකාරී විය හැකි වුවත්, එහි ප්‍රධාන කාර්යය නැතිව ගොසිනි.
7. කන්‍යා චර්මය (Hymen)
කන්‍යා චර්මය (hymen) යනු ගැහැණු යෝනි මාර්ගයේ ආරම්භයේ ඇති තුනී පටලයකි. එය අවශේෂිත අවයව ලෙස සැලකීම ගැන ජීව විද්‍යාඥයින් අතර මතභේදයක් තිබේ. ඇතැමුන්ට අනුව, කන්‍යා චර්මය භ්‍රෑණික වර්ධනයේදී යෝනි මාර්ගයේ සෑදීමේ ඉතිරි වූ ව්‍යුහයක් වන අතර, එයට සැලකිය යුතු ජෛවීය කාර්යයක් නොමැත. අපගේ මුතුන් මිත්තන්ට හෝ අනෙකුත් සත්ත්ව විශේෂවලට එය යම් ආරක්ෂක භූමිකාවක් (උදා: ආසාදනවලින් ආරක්ෂා වීම) ඉටු කරන්නට ඇතැයි සිතිය හැකි වුවත්, නූතන මිනිසුන් තුළ එහි ක්‍රියාකාරීත්වය බොහෝ දුරට අඩු යැයි සැලකේ. කන්‍යා චර්මය පිළිබඳ සංස්කෘතික හා සමාජීය වැදගත්කම බොහෝ විට ජෛවීය කාර්යයට වඩා වැඩි වන අතර, එය අවශේෂිත අවයව ලෙස වර්ගීකරණය කිරීම ගැන තවමත් විවාදයක් පවතී.
8. කන් සෙලවීමේ හැකියාව (Auricular Muscles)
කන් සෙලවීමේ හැකියාව ඇති කරන auricular muscles (කන් මාංශපේශී) යනු අවශේෂිත අවයව ලෙස සැලකිය හැකි තවත් ව්‍යුහයකි. මෙම මාංශපේශී, කන් හිස වටා ඇති ඉහළ, පිටුපස, හා ඉදිරිපස මාංශපේශී (superior, posterior, හා anterior auricular muscles) ලෙස තුනකට බෙදේ. අපගේ මුතුන් මිත්තන්ට හා බොහෝ සතුන්ට (උදා: බල්ලන්, බළලුන්) මෙම මාංශපේශී ශබ්දයේ දිශාව හඳුනා ගැනීමට හෝ පරිසරයෙන් ආරක්ෂා වීමට උපකාරී වන ලෙස කන් සෙලවීමට හැකිව තිබිණි. නමුත්, මිනිස් පරිණාමයත් සමඟ මිනිසුන්ට මෙම හැකියාව බොහෝ දුරට අහිමි වී ඇත. ඇතැම් පුද්ගලයින්ට තවමත් කන් සෙලවීමේ සුළු හැකියාවක් ඇතත්, එය බොහෝ විට ඉතා දුර්වල හෝ ක්‍රියාකාරීත්වයක් නොමැති ය.
අවශේෂිත අවයවවල විද්‍යාත්මක වැදගත්කම
අවශේෂිත අවයව පරිණාමික ජීව විද්‍යාවට ඉතා වැදගත් ඉඟි ලබා දෙයි. ඒවා මිනිස් ශරීරයේ පරිණාමික ඉතිහාසයේ “සාක්ෂි” ලෙස සැලකේ. උදාහරණයක් ලෙස, තෙවන චාර්වක දත හා උණ්ඩුකපුච්ඡය මඟින් අපගේ මුතුන් මිත්තන්ගේ ආහාර රටාව හා ජීවන රටාව ගැන තොරතුරු ලබා දෙයි. එසේම, මෙම අවයව මිනිස් පරිණාමය පිළිබඳ පර්යේෂණවලට ද උපකාරී වේ, මන්ද ඒවා ජාන විවිධත්වය හා පරිණාමික වෙනස්කම් හඳුනා ගැනීමට ඉඩ සලසයි.
ඔබට වැඩිපුර මදුරුවන් දෂ්ඨ කරන්නේ මේ නිසයි
අවශේෂිත අවයව හා ගැටලු
අවශේෂිත අවයව බොහෝ විට ගැටලු ඇති කළ හැකිය. උදාහරණයක් ලෙස, තෙවන චාර්වක දත අවහිර වීමේ තත්ත්වයට පත්වීමෙන් වේදනාව හා ආසාදන ඇති විය හැකිය. එසේම, උණ්ඩුකපුච්ඡ ප්‍රදාහය යනු ජීවිතයට තර්ජනයක් විය හැකි තත්ත්වයකි. මෙම ගැටලු නිසා, බොහෝ අවශේෂිත අවයව ශල්‍යකර්ම මඟින් ඉවත් කිරීම සිදු කෙරේ. නමුත්, ඒවා ගැටලු ඇති නොකරන්නේ නම්, ඒවා රඳවා තබා ගැනීම ද හානිකර නොවේ.
අවශේෂිත අවයව නොමැති පුද්ගලයින්
ඇතැම් පුද්ගලයින්ට අවශේෂිත අවයව උපතින්ම නොමැති විය හැකිය. උදාහරණයක් ලෙස, සමහරුන්ට චාර්වක දත් එකක් හෝ කිසිවක් නොමැති අතර, මෙය agenesis ලෙස හැඳින්වේ. මෙය ජානමය හේතු මත ඇතිවන අතර, එය පරිණාමික වශයෙන් අවශේෂිත අවයව අනවශ්‍ය බවට පත්වීමේ ලකුණකි.
නිගමනය
අවශේෂිත අවයව යනු මිනිස් පරිණාමයේ ඉතිහාසයේ ඉතිරි වූ සලකුණුය. එවැනි ව්‍යුහයන් මඟින් අපගේ මුතුන් මිත්තන්ගේ ජීවන රටාව හා ඔවුන්ගේ ශරීරවල ආකෘතිය ගැන තොරතුරු ලබා දෙයි. ඒවා නූතන මිනිසාට එතරම් ප්‍රයෝජනවත් නොවුවත්, ඒවා ජීව විද්‍යාත්මක හා පරිණාමික පර්යේෂණවලට ඉතා වැදගත්ය. අවශේෂිත අවයව ගැන තේරුම් ගැනීමෙන්, අපට අපගේ ඉතිහාසය හා මිනිස් ශරීරයේ ආශ්චර්යය ගැන තවත් ඉගෙන ගත හැකිය.
