ඔබ ප්‍රබන්ධ චිත්‍රපටි වල රසිකයෙක් නම්, මනෝ ව්‍යාධි ඝාතකයින්, ආක්‍රමණශීලී රොබෝවරුන්, පිටසක්වල ජීවීන් සහ මිනිසුන්ගේ මොළය සහ ශරීරය අත්පත් කරගෙන අක්‍රිය වූ යන්ත්‍ර බවට පත් කරන සොම්බී (zombie) සම්බන්ධවත් යම් අදහසක් ඇති. නමුත් මේ සොම්බීලා ඇත්තටම ලෝකයේ ඉන්නවා කිව්වොත්, ඔබ පුදුම වෙනවාද? එහෙම නැත්නම් බය වෙනවාද?
- දිලීර සොම්බී අපට තර්ජනයක් ද?
- මෙම දිලීර කැලයේදී ඔවුන්ගේ ධාරකයන් හසුරුවන්නේ කෙසේද?
- ඔෆියෝකෝඩිසෙප්ස් ඇත්ත වශයෙන්ම කුහුඹුවන්ගේ මනස පාලනය කරන්නේද?
- මෙම ආසාදිත ධාරකයින් සොම්බී “zombies” ලෙස හඳුන්වා දීම විද්‍යාත්මකව නිවැරදිද?
- මෙවැනි දිලීරයක් මිනිස් සිරුරකට ආසාදනය වී අපිව zombies බවට පත් කළ හැකි යැයි විශ්වාස කිරීමට හේතුවක් තිබේද?
- කෝඩිසෙප්ස් දිලීර දුෂ්ටයා බවට පත් වීම අසාධාරණද?
- පොදුවේ දිලීර කොතරම් සුලභද?
ලොව පුරා නිවර්තන, උපනිවර්තන සහ සෞම්‍ය වනාන්තරවල පවා, කුහුඹුවන් සහ අනෙකුත් අපෘෂ්ඨවංශීන් වැනි කෘමීන් ආසාදනය කරන කෝඩිසෙප්ස් සහ ඔෆියෝකෝඩිසෙප්ස් (මෙම දිලීර කලින් කෝඩිසෙප්ස් ලෙස හැඳින්විණි) කුලවල බොහෝ දිලීර විශේෂ ඇත. ඔවුන් අත්‍යවශ්‍යයෙන්ම ඔවුන්ව සොම්බී zombies බවට පත් කරයි. දිලීර ඔවුන්ගේ මනස සහ ශරීරය අත්පත් කර ගන්නා අතර එමඟින් ඔවුන්ගේ බීජාණු පැතිරීමට පහසු වේ.
වෙඩි උණ්ඩ කුහුඹුවෙකු (bullet ant) පරපෝෂිත කරන ඔෆියෝකෝඩිසෙප්ස් දිලීරයක් විද්‍යාඥයින් විසින් හඳුනා ගෙන තිබෙන අතර එම වීඩියෝව පහතින් නරඹන්න. එහිදී දිලීරය නිසා ආසාදනය වන කුහුඹුවා තමන්ගේ පාලනයකින් තොර ව සොම්බීයෙකු මෙන් වේගයෙන් ගසේ ඉහළට ගමන් කරන අතර දිලීරය කුහුඹු හිසෙන් එළියට වර්ධනය වීම සිදු වේ. මේ වන විට කුහුඹුවා මරණයට පත් වී හමාරය.
දිලීර සොම්බී අපට තර්ජනයක් ද?
සැනසිලිදායක කරුණක් නම් මිනිසුන් දැන් ශතවර්ෂ ගණනාවක් තිස්සේ කෝඩිසෙප්ස් දිලීර අනුභව කර තිබුණත් උමතු භාවයක් සිදු නොවීමයි. එය සාම්ප්‍රදායික චීන ඖෂධයක් වන අතර, වකුගඩු රෝග සහ වෙනත් රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීම සඳහා භාවිතා කරයි.
The Last of Us රූපවාහිනී කතා මාලාවේ ඉන්න සොම්බී දිලීර ඇත්ත නේද?
ඔව්. Cordyceps සහ Ophiocordyceps දිලීර සැබෑ වන අතර වනයේ කෘමීන් ආසාදනය කරයි. එහි විවිධ විශේෂ රාශියක් තිබෙනවා.
විවිධ!? කොච්චරක් ද?
පර්යේෂකයන් අවම වශයෙන් කුහුඹුවන් පරපෝෂිත කරන ඔෆියෝකෝඩිසෙප්ස් විශේෂ 30 ක් පමණ හඳුනාගෙන ඇත, නමුත් තවත් බොහෝ ඒවා ඇති බව අපි දනිමු, මන්ද ආසාදනය වන සෑම කුහුඹුවන් විශේෂයකටම තමන්ගේම විශේෂිත ඔෆියෝකෝඩිසෙප්ස් විශේෂ ඇත.
බඹරුන් සහ මැස්සන් වැනි අනෙකුත් කෘමීන් ආසාදනය කරන ඔෆියෝකෝඩිසෙප්ස් සහ කෝඩිසෙප්ස් දිලීර ද ඇත. මෙය කෘමීන්ගෙන් ඔබ්බට ගොස් මකුළුවන් වැනි ආත්‍රපෝඩාවන් දක්වා ද යන බව අපට පෙනේ. මෙම දිලීර වල ජෛව විවිධත්වය ඇත්ත වශයෙන්ම ඉහළ මට්ටමක පවතී, අපි තවමත් ඒවා සියල්ලම සොයාගෙන නොමැත.
මෙම දිලීර කැලයේදී ඔවුන්ගේ ධාරකයන් හසුරුවන්නේ කෙසේද?
විශේෂයෙන් කුහුඹුවන් සමඟ අපට පෙනෙන දෙය නම්, ඔවුන් ආහාර සොයා යන විට දිලීර බීජාණු කුහුඹුවා ආසාදනය කරන අතර දිලීර සෛල උගේ ශරීරය තුළ වර්ධනය වීමට පටන් ගනී.
මුලදී, මෙම කුහුඹුවා සාමාන්යයෙන් ක්‍රියා කළ හැකිය. නමුත් අවසානයේදී, එය ජනපදයේ ආහාර සෙවීමේ වැඩසටහනට සහභාගී වීම නතර කරයි. ඌ තවදුරටත් එහි තමාගේ සහකරුවන් සමඟ හොඳින් සන්නිවේදනය නොකරයි.
එවිට මෙම කුහුඹුවා අධි ක්‍රියාකාරී වීමට පටන් ගන්නා අතර අනෙකුත් කුහුඹුවන්ගේ පවතින දෛනික රිද්මයන් තවදුරටත් වලංගු නැත. උදාහරණයක් ලෙස, බොහෝ විට කුහුඹුවන් රාත්‍රී කාලයේ ආහාර සොයන නමුත් ආසාදිත කුහුඹුවා දවස පුරා සෑම විටම ක්‍රියාකාරී වේ.
එක් අවස්ථාවක, ආසාදිත කුහුඹුවා ජනපදයෙන් ඉවතට ගොස් වනාන්තරයේ තනි වන අතර, දිලීර ඉක්මනින් කුහුඹුවාගේ ඇතුළත ඇති සියල්ල පරිභෝජනය කිරීමට පටන් ගනියි. එමඟින් කුහුඹු ධාරකය මිය යයි. දිලීර එම ශක්තිය භාවිතා කරන්නේ නව දිලීර බීජාණු සාදා තවදුරටත් පැතිරීමටයි.
වනාන්තරයේ ගසක ඉහළට නැගීමෙන්, කුහුඹුවා මූලික වශයෙන් දිලීරයට එහි බීජාණු පැතිරවීමට උපකාරී වේ. එය තරණය කිරීමට තෝරා ගන්නා නිශ්චිත ස්ථානය ඇත්ත වශයෙන්ම දිලීර වර්ධනයට උපකාරී වේ.
ඔබ බොහෝ විට සොම්බි චිත්‍රපටවල දකින දේවල් ඉතා ඉක්මනින් සිදුවේ. නමුත් මෙම සම්පූර්ණ ක්‍රියාවලියට දින හෝ සති හෝ මාස ගණනාවක් පවා ගත විය හැක.
ඔෆියෝකෝඩිසෙප්ස් ඇත්ත වශයෙන්ම කුහුඹුවන්ගේ මනස පාලනය කරන්නේද?
අපි සිතන්නේ මෙම දිලීරය ස්නායු පද්ධතියට සම්බන්ධ ප්‍රතිග්‍රාහක හෝ වෙනත් ආකාරයේ ප්‍රෝටීන සමඟ බැඳීමට හෝ අන්තර්ක්‍රියා කිරීමට හැකි ඇතැම් රසායනික ද්‍රව්‍ය ස්‍රාවය කරන අතර සාමාන්යයෙන් විවිධ හැසිරීම් ඇති කරන බවයි. නිදසුනක් වශයෙන්, මේවා සාමාන්යයෙන් ඩොපමයින් හෝ සෙරොටොනින් සමඟ බන්ධනය වන ප්‍රතිග්‍රාහක විය හැකි අතර එමඟින් යම් ආකාරයක උමතු හැසිරීමක් ඉස්මතු කළ හැකිය. විද්‍යාඥයින් තවමත් බොහෝ දුරට එය තේරුම් ගැනීමට උත්සාහ කරමින් සිටියි.
මෙම ආසාදිත ධාරකයින් සොම්බී “zombies” ලෙස හඳුන්වා දීම විද්‍යාත්මකව නිවැරදිද?
ඔබ එය ප්‍රබන්ධ කතා වල එන සොම්බී zombies සමඟ සංසන්දනය කරන්නේ නම්, එය සම්පූර්ණයෙන්ම නිවැරදි නොවේ. ආසාදනයෙන් පසුවත් මෙම කෘමීන් සජීවී වන අතර ප්‍රබන්ධ චිත්‍රපටවල සොම්බී පිල්ලි බොහෝ විට මිය ගොස් ඇත.
නමුත් මෙම සිද්ධියේ දී ධාරකයින් ප්‍රබන්ධ සොම්බී කෙනෙකුට සමාන කරන්නේ ඔවුන් ධාරකයාට නොව පරපෝෂිතයාට ප්‍රයෝජනවත් සහ අවශ්‍ය ආකාරයට හැසිරෙන නිසයි.
මෙවැනි දිලීරයක් මිනිස් සිරුරකට ආසාදනය වී අපිව zombies බවට පත් කළ හැකි යැයි විශ්වාස කිරීමට හේතුවක් තිබේද?
ඉතා කෙටි පිළිතුර නම්: නැත.
මිනිස් සිරුරේ ඇති සෑම දෙයක්ම කෘමීන්ට වඩා බෙහෙවින් වෙනස් වන අතර, මෙම දිලීර සාමාන්යයෙන් මිනිසාටද ආසාදනය විය හැකිය. අපගේ කායික විද්‍යාව, අපගේ ස්නායු පටක සහ අපගේ ශරීර උෂ්ණත්වය ඇතුළු සාධක හේතුවෙන්, එවැනි නිශ්චිත සොම්බී හැසිරවීමක් සිදු කිරීමට ප්‍රමාණවත් යන්ත්‍රෝපකරණ දිලීර සතුව නොමැත.
මෙම දිලීර වසර මිලියන ගණනක් පුරා විශේෂිත කෘමි ධාරකයන් හැසිරවීමට උපාය මාර්ගික ලෙස පරිණාමය කර ඇත. ඔවුන් සාමාන්‍යවාදීන් නොවේ. සෑම විශේෂයක්ම දන්නේ එක් විශේෂ කෘමියෙකු සමඟ කටයුතු කරන ආකාරය පමණි.
බොහෝ දිලීර ආසාදන සමේ ආසාදන වේ – එසේත් නැතිනම්, ඔබ ප්‍රතිශක්තිකරණය අඩු රෝගියෙකු නම්, සාමාන්යයෙන් හිතකර වන ඇතැම් බීජාණු ඔබේ පෙණහලුවල තැන්පත් වී ගැටලුවක් ඇති කරයි. නමුත් බොහෝ දිලීර අපගේ ශරීර උෂ්ණත්වයේ දී හොඳින් වර්ධනය නොවේ. ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් ඇත්ත වශයෙන්ම අඩු උෂ්ණත්වයට කැමතියි.
සමහර අත්හදා බැලීම්වලින් පෙනී යන්නේ දිලීර උණුසුම් වන ලෝකයකට අනුවර්තනය වන විට, සමහර විට ඉහළ උෂ්ණත්වයන්ට අනුවර්තනය විය හැකි බවයි. ඔවුන්ගේ ප්‍රශස්ථ උෂ්ණත්වය අපගේ ශරීර උෂ්ණත්වයට ආසන්න වුවහොත් දිලීර ආසාදන වඩාත් ප්‍රශ්නයක් විය හැකි බව ඔබට සිතාගත හැකිය.
කෝඩිසෙප්ස් දිලීර දුෂ්ටයා බවට පත් වීම අසාධාරණද?
මෙම සංසිද්ධිය පොදුවේ දිලීර ගැන යම් උනන්දුවක් ඇති කරයි යැයි මම බලාපොරොත්තු වෙමි. මන්ද ඔවුන් ඇදහිය නොහැකි තරම් ආකර්ෂණීය ජීවීන් වන බැවිනි. මිනිසුන් සිතනවාට වඩා ඒවා වැදගත් ය.
පරිසරය වනසන ප්ලාස්ටික් ආහාරයට ගන්නා “සුපිරි පණුවා”
ඔවුන් කුහුඹුවන් මරා දමන නිසා බොහෝ දුරට දුෂ්ටයන් වන අතර, සාමාන්යයෙන් අපට පරපෝෂිතයන් පෙනෙන්නේ එලෙසයි. මන්ද ඔවුන් අපව අසනීප කරන බැවිනි. නමුත් ස්වභාවධර්මයේ දී, ඔවුන් ඇත්තෙන්ම ඉතා වැදගත් වන අතර අනෙකුත් සියලුම ජීවීන් මෙන් වැදගත් වේ.
ඔවුන් සෑම දෙයක්ම පාලනය කරයි. නිදසුනක් වශයෙන්, කුහුඹුවන් මෙලෙස පරපෝෂිතයන්ගෙන් පීඩාවට පත් නොකළේ නම්, එවිට ඔවුන්ගේ සංඛ්‍යාව පාලනයෙන් තොර විය හැකිය. සමහර කුහුඹු විශේෂවල අධික ජනගහනයක් ලැබිය හැකිය. මෙම දිලීර වැනි පරපෝෂිතයෙකු ඉවත් කිරීම පරිසර පද්ධතියෙන් විලෝපිකයෙකු පිටතට ගැනීම හා සමාන විය හැකි අතර එය ජෛව විවිධත්වය පිරිහීමට හේතු විය හැක.
පොදුවේ දිලීර කොතරම් සුලභද?
ඔබව බිය ගැන්වීමට නොවේ, නමුත් ඔබ ගන්නා සෑම වාතයකම දිලීර බීජාණු ඇත. ඒවායින් බොහොමයක් අපට හානිකර නොවේ – ඔබ දැන් ආශ්වාස කරන බොහෝ බීජාණු නිරපේක්ෂ හෝ අපගේ ශරීරය සමඟ කටයුතු කරන්නේ කෙසේදැයි නොදන්නා දිලීර වේ. එබැවින් ඔබ ඒවා කිසි විටෙකත් නොදකිනු ඇත. නමුත් ඔවුන් සෑම තැනකම සිටිති.
