විශ්වය ගැන අපි හිතන විදිහ බොහෝ විට අපේ දැනුම මත රඳා පවතිනවා. ඒත්, සමහර වෙලාවට ඒ දැනුම එක්කෝ පැරණි විශ්වාසවලින් බලපෑම් ලබනවා, නැත්නම් අධ්‍යාපනයේ ඌනතාවයන් නිසා වැරදි වෙනවා. ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය වගේ දියුණු රටක වුණත්, සමහර අය හිතනවා පෘථිවිය වටා සූර්යයා ගමන් කරනවා කියලා. මේ ලිපියෙන් අපි ඒ ගැන තොරතුරු බලලා, විද්‍යාත්මක යථාර්ථයත් එක්ක සංසන්දනය කරමු.
ඇමෙරිකානුවන්ගේ මතය ගැන සමීක්ෂණ
2014 දී ජාතික විද්‍යා පදනම (National Science Foundation – NSF) විසින් කරපු සමීක්ෂණයකින් හෙළි වුණා ඇමෙරිකානුවන්ගෙන් 26%ක්, එහෙමත් නැත්නම් සෑම සිව් දෙනෙකුගෙන් එක් අයෙක්, හිතනවා සූර්යයා පෘථිවිය වටේ ගමන් කරනවා කියලා. මේ සමීක්ෂණයේදී පුද්ගලයන් 2,200කට වැඩි පිරිසකට “පෘථිවිය සූර්යයා වටේ යනවාද, නැත්නම් සූර්යයා පෘථිවිය වටේ යනවාද?” කියන ප්‍රශ්නය ඇහුවා. 74%ක් නිවැරදිව උත්තර දුන්නත්, 26%ක් වැරදි උත්තරයක් දුන්නා. මේක 2012 දී කරපු සමීක්ෂණයක දත්ත වුණත්, ඒක 2014 දී ඇමෙරිකානු විද්‍යාවේ දියුණුව පිළිබඳ සමුළුවකදී (AAAS) ඉදිරිපත් කළා.
ඒ විතරක් නෙවෙයි, 1999 දී Gallup සමීක්ෂණයකින් පෙන්නුම් කළා ඇමෙරිකානුවන්ගෙන් 18%ක් එකලත් මේ වැරදි මතයේ හිටියා කියලා. ඒ කියන්නේ, දශක ගණනාවක් තිස්සේ මේ විශ්වාසය යම් පිරිසක් තුළ තවමත් පවතිනවා. ඒත්, එකම රටක විවිධ සමීක්ෂණවලින් විවිධ ප්‍රතිඵල ලැබුණත්, මේකෙන් පේන්නේ ඇතැම් අයට මූලික විද්‍යාත්මක දැනුම තවමත් හරියට ලැබිලා නෑ කියන එකයි.
යුරෝපයත් ඉන්නවද මේ මතයේ?
ඇමෙරිකාවට වඩා යුරෝපයේ තත්ත්වය ටිකක් වෙනස්. 2005 දී යුරෝපා සංගමයේ කරපු සමීක්ෂණයකින් හෙළි වුණා 34%ක්, එනම් තුනෙන් එකකට ආසන්න පිරිසක්, හිතනවා සූර්යයා පෘථිවිය වටේ යනවා කියලා. ඒ කියන්නේ, ඇමෙරිකාවටත් වඩා යුරෝපයේ මේ වැරදි විශ්වාසය වැඩියි. ඒත්, මේ දත්ත ටිකක් පරණ වුණත්, ඒකෙන් පේන්නේ මේ ප්‍රශ්නය එක රටකට විතරක් සීමා වුණු දෙයක් නෙවෙයි කියලා.
විද්‍යාත්මක යථාර්ථය මොකක්ද?
අපි දන්න විදිහට, පෘථිවිය සූර්යයා වටේ යනවා. මේක “සූර්ය කේන්ද්‍රීය” (Heliocentric) ආකෘතිය කියලා හඳුන්වනවා. 16වන සියවසේදී පෝලන්ත තාරකා විද්‍යාඥයෙක් වුණු නිකොලස් කොපර්නිකස් මේක ඉදිරිපත් කළා. ඔහුගෙන් පස්සේ ගැලීලියෝ ගැලීලි වැනි විද්‍යාඥයෝ මේක තවත් තහවුරු කළා. ගැලීලියෝ 1610 දී තමන්ගේ දුරේක්ෂයෙන් සිකුරු ග්‍රහයාගේ අවධි (phases) නිරීක්ෂණය කරලා පෙන්නුවා සිකුරු සූර්යයා වටේ යනවා කියලා, ඒකෙන් පෘථිවියත් එහෙම කරනවා කියන එක හරියටම තහවුරු වුණා.
පස්සේ 18 වන සියවසේදී ජේම්ස් බ්‍රැඩ්ලි කියන තාරකා විද්‍යාඥයා “තාරකා අපගමනය” (stellar aberration) කියන සංසිද්ධිය හරහා පෙන්නුවා පෘථිවිය සූර්යයා වටේ ගමන් කරනවා කියලා. ඒ වගේම “තාරකා පරාවලය” (stellar parallax) කියන තවත් සාක්ෂියකින් මේක තවත් තහවුරු වුණා. එතකොට අයිසැක් නිව්ටන් ගුරුත්වාකර්ෂණය ගැන මතවාදයක් ඉදිරිපත් කරලා පැහැදිලි කළා, ඇයි ග්‍රහලෝක සූර්යයා වටේ යන්නේ කියලා. ඒ නිසා, විද්‍යාත්මකව තහවුරු වෙලා තියෙන්නේ පෘථිවිය සූර්යයා වටේ දවස් 365කට විතර වතාවක් යනවා කියන .
ඇයි සමහර අය මෙහෙම හිතන්නේ?
මේ වැරදි මතය තවමත් තියෙන්න හේතු කිහිපයක් තියෙනවා:
- පැරණි විශ්වාස – කලකට ඉස්සෙල්ලා “ජියෝසෙන්ට්‍රික්” (Geocentric) ආකෘතිය පිළිගත්තා. ඒ කියන්නේ පෘථිවිය මැද්දේ තියෙනවා, සූර්යයා ඒක වටේ යනවා කියලා. ඒක ආගමික විශ්වාසවලටත් ගැලපුණු නිසා බොහෝ කල් පැවතුණා.
- අධ්‍යාපන ගැටලු – සමහර අයට මූලික විද්‍යාව ගැන හරියට ඉගෙන ගන්න ලැබිලා නැති වෙන්න පුළුවන්. NSF සමීක්ෂණයෙන් පෙන්නුම් කළා ඇමෙරිකානුවන්ගෙන් 48%ක් විතරයි විකාශනය (evolution) ගැනත් විශ්වාස කරන්නේ. ඒකෙන් පේන්නේ විද්‍යාත්මක දැනුමේ යම් පරතරයක් තියෙනවා කියලා.
- දෛනික නිරීක්ෂණ – අපිට උදේට සූර්යයා නැගෙනහිරින් එනවා, හවසට බටහිරට යනවා විදිහට පේනවා. ඒකෙන් ඇතැමුන්ට හිතෙන්න පුළුවන් සූර්යයා තමයි චලනය වෙන්නේ කියලා.
මේකෙන් පේන්නේ මොකක්ද?
මේ සමීක්ෂණවලින් පේන්නේ විද්‍යාව ගැන දැනුම ලබා දීමේදී තවමත් ලොකු වැඩ කොටසක් ඉතුරු වෙලා තියෙනවා කියලා. ඇමෙරිකාව වගේ රටක 26%ක් මේ වගේ මූලික දෙයක් වැරදියට හිතනවා නම්, ඒකෙන් අධ්‍යාපන පද්ධතියේ යම් ගැටලු තියෙනවා කියලා පෙන්නුම් කරනවා. ඒ වගේම, යුරෝපයේ 34%ක් එහෙම හිතනවා නම්, මේක ලෝක ව්‍යාප්ත ප්‍රශ්නයක් කියලත් හිතන්න පුළුවන්.
අවසාන වශයෙන්
පෘථිවිය සූර්යයා වටේ යනවා කියන එක විද්‍යාත්මකව තහවුරු වුණත්, තවමත් ලෝකයේ බොහෝ අය මේක විශ්වාස කරන්නේ නැහැ. ඒකට හේතුව ඉගෙනීමේ අඩුපාඩු, පැරණි මතවාද, හෝ සරලව දෛනික නිරීක්ෂණවලින් එන වැරදි අවබෝධය වෙන්න පුළුවන්. විද්‍යා වෙබ් අඩවියක මේ වගේ ලිපියක් පළ කරන එකෙන් අපිට පුළුවන් විද්‍යාව ගැන තවත් දැනුම බෙදා දෙන්න. ඔයාලත් හිතන්න, අපි ඉන්නේ කොහෙද? සූර්යයා වටේ යන පෘථිවියකද, නැත්නම් පෘථිවිය වටේ යන සූර්යයෙක් එක්කද? උත්තරේ විද්‍යාවෙන් ලැබෙනවා!
